Wat bedoelen we met een geur die er niet is
Je zit rustig op de bank en ineens ruik je vers gebakken brood, sigarettenrook of een bloemengeur. Je kijkt om je heen, maar er is niets dat deze geur kan verklaren. Toch lijkt het bijna alsof je neus je iets probeert te vertellen. Dit verschijnsel komt vaker voor dan je denkt en heeft zelfs een naam: fantoomgeur of in medische termen fantosmie.
Een fantoomgeur is een geur die je neus en hersenen waarnemen zonder dat er daadwerkelijk een geurbron aanwezig is. Het voelt echt, is vaak moeilijk te negeren en kan best verwarrend zijn. Gelukkig is het meestal onschuldig, maar het is wel interessant om te weten hoe dit kan ontstaan.
Hoe werkt ruiken eigenlijk
Om te begrijpen waarom je soms een geur ruikt die er niet is, is het handig om eerst kort te kijken naar hoe ruiken werkt. In je neus zit een speciaal stukje slijmvlies met reukcellen. Deze cellen vangen geurstoffen op uit de lucht. Die informatie sturen ze door naar je hersenen, waar de geur wordt herkend en een label krijgt, zoals koffie, regen of parfum.
Als er ergens in dit proces iets misgaat, kunnen je hersenen een geur registreren die er in werkelijkheid niet is. Dat kan aan de reukcellen liggen, aan de zenuw die naar de hersenen loopt of aan de hersengebieden die geur verwerken.
Mogelijke oorzaken van fantoomgeuren
Verkoudheid en allergie
Bij een verkoudheid, griep of allergie is je neusslijmvlies vaak geïrriteerd en opgezwollen. Hierdoor werken je reukcellen tijdelijk anders. Sommige mensen merken dan dat geuren vervormd worden of dat er ineens een rare geur lijkt te hangen, terwijl er niets is. Als de verkoudheid voorbij is, verdwijnen de fantoomgeuren meestal vanzelf.
Medicijnen en hormonen
Bepaalde medicijnen kunnen invloed hebben op je reukvermogen. Denk aan sommige antidepressiva, antibiotica of bloeddrukmiddelen. Ook hormonale veranderingen, zoals tijdens zwangerschap of rond de overgang, kunnen je reukzin gevoeliger of juist vreemd maken. Het kan dan lijken alsof er constant een bepaalde geur om je heen hangt.
Stress en vermoeidheid
Je hersenen verwerken prikkels anders als je heel gestrest of uitgeput bent. Net zoals je in drukke periodes sneller hoofdpijn kunt krijgen of slechter slaapt, kan je reukzin ook anders gaan werken. Fantoomgeuren komen dan soms opzetten in periodes van hoge spanning en verdwijnen weer als je tot rust komt.
Beschadiging van de reukzenuw
Na een val op het hoofd, een stevige neusblessure of een virusinfectie kan de reukzenuw beschadigd raken. Tijdens het herstel sturen de zenuwen soms nog wat 'ruis' naar de hersenen, die wordt geïnterpreteerd als een geur. Dat kan tijdelijk zijn, maar bij sommige mensen blijft het langer aanhouden.
Wanneer is het verstandig om naar de huisarts te gaan
In veel gevallen zijn fantoomgeuren onschuldig en tijdelijk. Toch is het goed om op een paar signalen te letten. Neem contact op met je huisarts als je ineens vaak een geur ruikt die er niet is, vooral als dat wekenlang aanhoudt. Hetzelfde geldt als je naast fantoomgeuren ook andere klachten hebt, zoals ernstige hoofdpijn, plotseling minder goed ruiken, problemen met zien of spreken, of veranderingen in je gedrag.
De huisarts kan dan meekijken naar mogelijke oorzaken, je medicijnen doornemen en indien nodig doorverwijzen voor verder onderzoek. Vaak is er geen ernstige oorzaak en geeft dat alleen al veel rust. Tot die tijd helpt het om te weten dat je niet de enige bent die soms een geur ruikt die er eigenlijk niet is.
